W trakcie małżeństwa małżonkowie rzadko zwracają uwagę na łączący ich ustrój majątkowy i wynikające z niego konsekwencje. Często nie mają świadomości odrębności majątku wspólnego od majątku osobistego każdego z nich oraz o faktycznych składnikach tych majątków, lub też nie nadają temu większego znaczenia. Rzadko zdarza się, by małżonkowie dokonywali z tego tytułu rozliczeń już w trakcie trwania małżeństwa. Dopiero w sytuacji konieczności rozstania i podziału majątku, byli małżonkowie przypominają sobie o licznych inwestycjach dokonanych z ich własnych środków na wspólne życie.
Nakłady na majątek wspólny
Jako nakłady na majątek wspólny uznać należy koszty poniesione na powiększenie majątku wspólnego poprzez np. zakup nowych składników majątku, jak również koszty poniesione z tytułu utrzymania już istniejących składników majątku w odpowiednim stanie, ich naprawy, czy też modernizacji. Nakładami na majątek wspólny mogą być wyłącznie koszty poniesione w czasie trwania wspólności majątkowej.
Czy nakłady poczynione na wspólny majątek można odzyskać?
Odpowiedź na to pytanie jest dość skomplikowana. W pierwszej kolejności należy wskazać, że nie wszystkie nakłady czynione ze środków potocznie uważanych za własne będą w świetle prawa stanowić nakłady poczynione z majątku osobistego małżonka. Przykładowo, zgodnie z art. 31 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego majątkiem osobistym małżonka nie będzie pobrane przez niego wynagrodzenie za pracę. W związku z powyższym małżonek nie odzyska pochodzących ze swojej wypłaty środków przeznaczonych na utrzymanie wspólnego gospodarstwa domowego, remonty, opłaty rachunków, czy zakupy, nawet jeśli partycypował w tych kosztach w znacznie większej części niż współmałżonek. Dodatkowo wskazać należy, że ewentualnemu rozliczeniu nie będą co do zasady podlegać nakłady poczynione w celu zaspokajania potrzeb rodziny, nawet jeśli środki faktycznie pochodziły z majątku osobistego, chyba że zwiększyły wartość majątku wspólnego w chwili ustania wspólności. Między innymi z racji braku możliwości jednoznacznego ustalenia co należy uznawać za wydatki podjęte dla zaspokajania potrzeb rodziny, problematycznym staje się ustalenie wysokości faktycznie poczynionych nakładów. W każdym przypadku uzależnione jest to od oceny okoliczności danej sprawy.
Wskazać należy, że katalog przedmiotów wchodzących w skład majątku osobistego małżonka został przez ustawodawcę szczegółowo wymieniony w art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Do majątku osobistego wchodzą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej oraz przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę. To nakłady dokonane z tego typu środków będą przedmiotem ewentualnych rozliczeń. Ustawodawca przewidział bowiem możliwość ubiegania się o zwrot takich wydatków i nakładów z przytoczonymi powyżej zastrzeżeniami.
Jak udowodnić poczynienie nakładów z majątku osobistego?
Ciężar dowodu dokonania nakładów z majątku osobistego spoczywa na małżonku ubiegającym się o ich zwrot. Małżonek, który domaga się zwrotu zobligowany jest przy tym do precyzyjnego wskazania wysokości swojego roszczenia. Z tego powodu oraz ze względu na ocenność nakładów, użycie odpowiedniej argumentacji popartej dowodami jest kluczowe dla uzyskania satysfakcjonującego rozstrzygnięcia sprawy. Strona musi w takiej sytuacji udowodnić zarówno posiadanie środków, z których dokonano nakładów i ich odrębnośćod majątku wspólnego (przykładowo poprzez przedłożenie umowy darowizny, czy postanowienia o nabyciu spadku), jak i wysokość dokonanych nakładów (poprzez przedstawienie rachunków, faktur, czy stosownych umów). W przypadku powstania jakichkolwiek wątpliwości co do wysokości i wartości nakładów niezbędne może okazać zwrócenie się z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu z opinii właściwego biegłego.
Termin na dochodzenie roszczeń z tytułu poczynionych nakładów
Zwrotu nakładów dokonuje się co do zasady przy podziale majątku wspólnego. Podkreślić przy tym należy, że sąd orzeka o tym zwrocie wyłącznie na wniosek, a nie z urzędu. Dodatkowo, wniosek w tym zakresie powinien zostać zgłoszony już w pierwszej instancji postępowania o podział majątku wspólnego, sąd nie uwzględni takiego wniosku zgłoszonego w postępowaniu apelacyjnym.
