Biorąc pod uwagę stan prawy w Polsce, rosnący natłok informacji i licznych zmian dokonywanych w prawie znaczna część osób zostanie postawiona w sytuacji, w której będzie musiała skorzystać z pomocy prawnika. Część osób będzie w stanie samodzielnie opłacić pomoc prawnika jednak zawsze znajdzie się ktoś w trudnej sytuacji życiowej, co spowoduje, że nie będzie go stać na odpłatną pomoc prawnika i właśnie wtedy można skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej. Choć z drugiej strony bezpłatna pomoc prawna może być również bardzo przydatna na początkowym etapie danego problemu prawnego, bo pozwoli podjąć decyzję o ewentualnych działaniach, w tym czy w ogóle warto jakieś podejmować.
Czym jest bezpłatna pomoc prawna?
Na samym początku należy wspomnieć, że system bezpłatnej (lub nieodpłatnej) pomocy prawnej w świetle polskiego zaczął funkcjonować od 2016 roku, w wyniku wejścia w życie Ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej z dnia 5 sierpnia 2015 roku (dalej UstNPP), która to miała na celu stworzenie ogólnopolskiego systemu pomocy i edukacji prawnej.
Zatem bezpłatna pomoc prawna obejmuje poradnictwo z zakresu różnych dziedziny prawa np. prawa cywilnego, karnego czy pracy, ale z wyłączeniem spraw podatkowych, które związane są z prowadzenie działalności gospodarczej. Bazując na zapisach wcześniej wspomnianej ustawy można powiedzieć, że z bezpłatnej pomocy prawnej (czy też nieodpłatnej porady prawnej) mogą skorzystać osoby fizyczne, które to nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.
Warto dodać, że bezpłatna pomoc prawna obejmuje nie tylko pomoc w zakresie różnych dziecin prawa, ale również nieodpłatne mediacje czy poradnictwo obywatelskie.
Czego dotyczy nieodpłatna pomoc prawna?
Zgodnie z art. 3 ustawy nieodpłatna pomoc prawna dotyczy:
– udzielania informacji o obowiązujących przepisach, prawach i obowiązkach, jakie przysługują każdej osobie,
– udzielenia informacji o sposobie rozwiązania danego problemu prawnego,
– udzieleniu niezbędnych informacji pomocnych przy założeniu działalności gospodarczej,
– wsparcia i pomocy przy sporządzeniu pism w niezbędny zakresie związanych z udzielaną pomocą prawną, ale z wyłączeniem pism procesowych w sprawach toczących się w ramach postępowań przygotowawczych, sądowych czy sądowoadministracyjnych,
– pomocy w przygotowaniu różnych pism sądowych takich jak np. pismo o zwolnieniu kosztów sądowych, o wyznaczeniu pełnomocnika z urzędu (adwokata lub radcę prawnego) lub doradcę podatkowego czy rzecznika patentowego w postepowaniach sądowoadministracyjnych.
Ważną informację jest to, że nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje udzielania pomocy w sprawach dotyczących prawa celnego, dewizowego, handlowego i prowadzonej działalności gospodarczej, ale za wyjątkiem przygotowań do jej rozpoczęcia.
Kto udziela bezpłatnej pomocy prawnej?
Zgodnie z przepisami UstNPP art. 5 bezpłatnej pomocy prawnej może udzielićadwokat lub radca prawny,a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski. Takie porady mogą być również świadczone przez mediatora czy doradcę podatkowego, ale nie w sprawach podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
W niektórych przypadkach takich bezpłatnych porad mogą udzielać również osoby, które nie posiadają tytułu adwokata lub radcy prawnego, ale ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub ukończyła zagraniczne studia prawnicze uznane w Polsce. Jednocześnie posiadają, co najmniej trzyletnie doświadczenie w pracy wymagającej wiedzy prawniczej i czynnościach z tym związanych, a będących osobami posiadającymi pełnie praw publicznych, mających pełną zdolność do czynności prawnych oraz będąc osobami niekaranymi za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstw skarbowych.
Należy wspomnieć, że czy to adwokat czy radca prawny z ważnych powodów może odmówić udzielenia pomocy prawnej, ale musi jednocześnie poinformować osobę, której odmówił o innych punktach udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze danego powiatu. Niestety w przepisach ustawy nie podano, jakie są przesłanie odmowy takiej pomocy.
Komu udziela się bezpłatnej pomocy prawnej?
Zgodnie z art. 4 UstNPP osobą mogącą skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej jest osoba uprawniona, „która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku”.
Bazując na przepisach oraz praktyce do grona osób korzystających z bezpłatnej pomocy prawnej można zaliczyć:
– osoby przed ukończeniem 26 roku życia,
– osoby, które ukończyły 65 rok życia,
– osoby posiadające Kartę Dużej Rodziny,
– osoby, które otrzymały w wcześniejszym roku świadczenie z pomocy społecznej,
– kobiety w ciąży, szczególnie w zakresie praw rodzicielskich i praw pracowniczych,
– kombatantów i weteranów,
– osób zagrożonych lub dotkniętych katastrofą naturalną, klęską żywiołową bądź innymi zdarzeniami losowymi (np. katastrofą budowlaną).
Z kwestii praktycznych, o których należy pamiętać to po umówieniu się na spotkanie w celu skorzystania z bezpłatnej pomocy prawnej należy zabrać ze sobą dowód tożsamości lub innych dokument potwierdzający ich uprawnienia ( np. karta dużej rodziny czy legitymację kombatancką), ale przed tym należy wypełnić i złożyć oświadczenie na piśmie o niemożności poniesienia kosztów na odpłatną poradę prawną.
Gdzie można uzyskać bezpłatną pomoc prawną?
Taka pomoc świadczona jest w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na terenie danego powiatu. Zazwyczaj w każdym powiecie znajdują się, co najmniej dwa takie punkty. Informacje na temat tych punktów tj. gdzie się znajdują, w jakich godzinach pracują, jak umówić się na spotkanie można znaleźć w urzędzie miasta lub gminy, starostwie powiatowym, w tym na ich stronach internetowych oraz na stronie internetowej nieodpłatnej pomocy prawnej.
Podsumowując, w związku z zawiłością niektórych przepisów polskiego prawa, które potrafią być wyzwanie dla adwokatów czy radców prawych, a co dopiero dla przeciętnego człowieka szczególnie w sytuacji, kiedy z jakiś przyczyn nie stać go na sięgnięcie odpłatnej pomocy prawnika warto skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej. Szczególnie, że powstanie tego systemu miało na celu danie równych szans do obrony czy dochodzenia swoich praw nie zależnie od sytuacji finansowej czy życiowej.
