Zachowek jest prawem, z którego mogą skorzystać najbliżsi krewni spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie. Najbliższymi krewnymi w rozumieniu Kodeksu Cywilnego są: dzieci, wnuki, rodzice bądź też małżonek. Mogą oni żądać określonej kwoty, która będzie adekwatna do części spadku, która by im przypadała. Aby obliczyć należną kwotę przypadającą najbliższemu krewnemu z zachowku konieczne będzie obliczenie ułamkowego udziału w spadku tej osoby. Następnym krokiem będzie obliczenie czynnej wartości spadku, czyli wartości aktywów pomniejszoną o wartość pasywów, czyli długów spadkowych, przytoczoną metodę obliczania zachowku nazywamy substratem zachowku.
Komu przysługuje prawo do zachowku ?
Według art. 991 § 1 Kodeksu Cywilnego jest bardzo wyszczególnione grono osób, które mają prawo ubiegania się o zachowek. Uprawnienie do korzystania z zachowku nie jest obowiązkowe i często nie jest wykorzystywane przez osoby, które im przysługuje. Upraszczając to osoba, której przysługuje owe uprawnienie podejmuje decyzję by dochodzić wypłacenia zachowku od danego spadkobiercy.
Według przepisów, które aktualnie obowiązują osoby uprawnione do ubiegania się o wypłacenie zachowku to:
– małżonek
– przysposobiony (adoptowany) i jego zstępni
– zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki)
– rodzice lub przysposabiający (adoptujący)
Kto jest obowiązany do wypłaty zachowku ?
Zachowek jest wypłacany przez spadkobierców testamentowych. Zachowek jest wypłacany solidarnie i wspólnie przez wyżej wymienione podmioty. Uzyskanie zachowku niekoniecznie zawsze wiąże się z długim postępowaniem, które trwa latami. Jest to stosunkowo szybka procedura, która prowadzi do należytego i sprawiedliwego rozwiązania sporu, który może powstać między spadkobiercami testamentowymi, a najbliższymi krewnymi.
Jaka jest wysokość zachowku ?
Według art. 991 § 1 z Kodeksu cywilnego gdy uprawniony do zachowku jest na stale niezdolny do pracy lub jeśli zstępny uprawniony jest osobą niepełnoletnią, to w takiej sytuacji zstępnym, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy należy się 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu się należał przy dziedziczeniu ustawowym. Natomiast w reszcie przypadków wysokość zachowku wynosi połowa udziału spadkowego.
Gdybyśmy chcieli ustalić wysokość zachowku, który należy się osobie, gdy jest do niego uprawniona trzeba określić udział spadkowy stanowiący podstawę, która jest potrzebna do obliczenia zachowku. Udział ustala się konkretnymi liczbami, a w tym przypadku będą to starannie wyliczone ułamki, które posłużą do oszacowania kwoty należności wynikającej z zachowku. Według art. 992 Kodeksu Cywilnego pod uwagę należy wziąć spadkobierców niezgodnych i spadkobierców, którzy odrzucili spadek. Poza tym kręgiem znajdują się osoby, które zrzekły się dziedziczenia lub zostali wydziedziczeni.
Kiedy prawo ubiegania się o zachowek ulega przedawnieniu ?
Możliwość ubiegania się o wypłatę roszczenia z tytułu zachowku jak również roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń, ulegają przedawnieniu z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu. Zgodnie z art. 1007 Kodeksu Cywilnego roszczenia wobec spadkobiercy zobowiązanego do uzupełnienia zachowku również przedawniają się z upływem 5 lat od otwarcie spadku. Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko w momencie gdy spadkobierca należy do osób, które są uprawnione do zachowku po pierwszym spadkodawcy (art. 1002 KC).
Co w przypadku gdy najbliższy krewny zostaje wydziedziczony ?
Pozbawienie możliwości ubiegania się o zachowek wymaga dokonania zapisu testamentowego czyli „wydziedziczenia”, przy czym ustawodawca rzetelnie limituje przypadki możliwości dopuszczenia takiego rozporządzenia. Według z art. 1008 KC, spadkodawca może w testamencie, podając w jego treści przyczynę, pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), tylko w przypadku gdy uprawniony do zachowku:
-postępuje przeciwko woli spadkodawcy jego zachowanie jest uporczywe i jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
– dokonał względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności lub rażącej obrazy czci,
– nagminnie nie dopełnia wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Jaka jest opłata od pozwu od zachowku ?
Wpis sądowy od pozwu zależy od wysokości dochodzonego zachowku. Gdy zachowek jest wyższy niż kwota 20.000 zł. wtedy od pozwu pobiera się opłatę wynoszącą 5% jego wartości. Jest również górna granica opłaty od pozwu od zachowku, której nie można przekraczać jej wysokość wynosi 200 000 zł.
