Czy zawsze warto od razu z każdym problemem czy konfliktem iść do sądu, aby go rozwiązać? W związku z długością trwania spraw w sądzie należy rozważyć czy akurat nasza sprawa nie może zostać rozwiązana poprzez mediacje. Wiele konfliktów czy spornych kwestii może zostać rozwiązanych dzięki spotkaniu i rozmowie. Niestety nie zawsze jednak obie strony konfliktu potrafią się same porozumieć i znaleźć rozwiązanie. W takich sytuacjach właśnie może pomóc mediator.

Mediator, czyli kto?

Mediator (dawniej zwany rozjemcą) w najprostszych słowach to osoba pośrednicząca w sporze. Ma ona za zadanie doprowadzić do ugody między stronami sporu. To bardzo uproszczona definicja tego, kim jest mediator. W rozbudowanej definicji mediator to osoba trzecia, która bierze udział w sporze. Jego zadaniem jest prowadzenie rozmów mających na celu wzajemne zrozumienie się, omówienie wszystkich kwestii spornych, a ostatecznie doprowadzenie do rozwiązania konfliktu w taki sposób, aby obie strony były z niego zadowolone. Jednocześnie pamiętając o tym, że wypracowane rozwiązanie musi być możliwe do realizacji i być zgodne z obowiązującymi przepisami prawa.

Mediator może przyjąć i zajmować się sprawami z zakresu prawa cywilnego, w tym rodzinnego, gospodarczego, administracyjnego i niekiedy również karnego.

Co ważne w polskim prawie znajduje się definicja mediatora, którą możemy znaleźć w Art. 1832 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego, gdzie określa się, „że mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca z pełni praw publicznych”.

Kto może zostać mediatorem?

Na wspomnienie zasługuje jeszcze kwestia tego, kto może zostać mediatorem. Podstawowa zasada została przytoczony powyżej. Kolejne wymogi uzależnione są od rodzaju mediacji, gdyż w zależności, jakiej dziedziny prawa będą dotyczyły mediacje, regulują je różne rozporządzenia. Dla przykładu, w sytuacji, kiedy mediator bierze udział w mediacjach z zakresu prawa cywilnego to wtedy wymogiem jest, aby miał ukończone 18 lat, posiadał pełne prawa publiczne jak również posiadał wiedzę z zakresu mediacji. Natomiast, jeśli będzie to sprawa, w której „przedmiotem” sporu będzie osoba nieletnia to poza tymi wcześniejszymi wymogami dochodzi kwestia ukończenia, co najmniej 40- godzinnego szkolenia z zakresu mediacji w oparciu o zagadnienia znajdujące się w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich.

Podobnie sytuacja wygląda w przypadku spraw z zakresy prawa karnego, z tym, że zagadnienia z zakresy mediacji znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych.

Warto nadmienić, że nie ma jeszcze zcentralizowanego (ogólnokrajowego) systemu certyfikacji ani egzaminowania mediatorów. Jedynym oficjalny zestawieniem są listy stałych mediatorów. Zgodnie z treścią zapisów z Kodeksu Postępowania Cywilnego, aby zostać wpisanym na listę mediatorów trzeba wypełnić i złożyć wniosek do sądu okręgowego. Po rozpatrzeniu prezes sądu okręgowego wpisuje kandydata na listę, a ten otrzymuje numer i będzie widoczny na listach mediatorów na stronach sądu.

To, na co zalecamy zwrócić uwagę to wykształcenie danego mediatora oraz jego doświadczenie. Najlepiej szukać takiego, który ukończył studia dotyczące psychologii, pedagogiki, prawa, socjologii. Oczywiście nie oznacza to, że osoby po innych kierunkach nie mogą być dobrymi mediatorami aczkolwiek Ci, którzy ukończyli wcześniej wspomniane studia będą posiadać pewną wiedzę podstawową. Dobry mediator będzie uzupełniał swoją wiedzę i umiejętności na przykład poprzez szkolenia czy studia podyplomowe.

Czym jest mediacja?

Zanim odpowiemy na pytanie, jaka jest rola mediatora w mediacjach, warto przytoczyć, czym jest sam proces mediacji. Ogólnie rzecz biorąc jest wiele definicji mediacja, ale zbierając je wszystkie razem można powiedzieć, że mediacja to pozasądowy sposób, który ma pozwolić na rozwiązanie konfliktu między stronami, w którym udział bierze mediator będący osoba neutralną i bezstronną. Jest to metoda dobrowolna i poufna rozwiązywania sporów prowadząca do osiągnięcia porozumienia i wypracowania takiego rozwiązania, które zadowoli strony konfliktu. Mediacja może być rozpoczęta z inicjatywy skonfliktowanych strony (jeszcze przed pójście do sądu) lub poprzez skierowanie sprawy sądowej przez sędziego do mediacji.

Jaka jest rola mediatora w mediacjach?

Jak już to było wcześniej mówione rolą mediatora jest pośredniczenie w rozmowach skonfliktowanych stron sporu? Jego podstawowa rola to poprowadzenie całego procesu mediacji tak, aby doszło do rozwiązania konfliktu, wypracowania porozumienia, z którego obie strony będą zadowolone. Poza tym rolą mediatorów jest słuchanie stron konfliktu i wyciąganie najważniejszych informacji oraz ich oczekiwań czy też sposobu zakończenia sporu i ewentualne przedstawienie różnych możliwości wyjścia naprzeciw swoim wzajemnym oczekiwaniom. Jednak w żadnym przypadku mediator nie może oceniać żadnej ze stron jak również nakłaniać do podjęcia określonych decyzji.

Ponadto do roli mediatora w całym procesie dochodzi jeszcze uświadamianie stron o tym jak przebiega proces i jakie są jego podstawy i konsekwencje prawne. Powinien on wytłumaczyć w oparciu, o jakie przepisu działa i na jakich zasadach opiera się mediacja. Oczywiście wszystko to zależne jest od tego, co jest przedmiotem mediacji.

W nawiązaniu do roli mediatora w mediacjach warto wspomnieć o Kodeksie Etycznym Mediatorów Polskich stworzonym przez Społeczną Radą do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości, który to zawiera 12 podstawowych zasad pracy mediatora, które to przekładają się też na jego rolę w procesie mediacji.

Podsumowując mediator to osoba bezstronna i neutralna, która poprzez swoje profesjonalnie przygotowana i posiadaną wiedzę ma za zadanie udzielić pomocy w porozumieniu się osobom znajdującym się w konflikcie. Tak, aby z jego pomocą skonfliktowane strony doszły do porozumienia i wypracowały optymalne dla siebie nawzajem rozwiązania.