Zgodnie z kodeksem cywilnym testament jest jedyną dopuszczalną formą rozporządzenia majątkiem na wypadek swojej śmierci. Sporządzenie testamentu upewnia nas, że po naszym odejściu zgromadzony majątek zostanie podzielony zgodnie z naszymi zamiarami i wolą. Dzięki testamentowi możemy zdecydować kogo powołujemy na naszych spadkobierców i w jakich częściach dziedziczyć będą oni majątek. Testament ułatwia również przeprowadzenie sprawy spadkowej i, z reguły, ogranicza konflikty pomiędzy powołanymi do spadku krewnymi, nie wystawiając ich na dodatkowe trudne emocje.
Jak zatem sporządzić testament, tak, aby miał on moc prawną?
Najczęściej będziemy mieli do czynienia z testamentem zwykłym. Możemy, go sporządzić samodzielnie, pismem odręcznym i opatrzeć go naszym podpisem oraz datą, bądź też, z udziałem notariusza, w formie aktu notarialnego. Aby testament był ważny, osoba, która chce go sporządzić musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, być w stanie, w którym może świadomie i swobodnie wyrażać wolę i podejmować decyzje. Ponadto testament będzie nieważny jeżeli został sporządzony pod wpływem groźby lub pod wpływem błędu, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że właśnie ten błąd spowodował sporządzenie testamentu takiej treści.
Prawo przewiduje również możliwość sporządzenia testamentu zwykłego poprzez ustne oświadczenie woli w obecności dwóch świadków mających pełną zdolność do czynności prawnych i niebędących krewnymi sporządzającego testament, kiedy obecni są również wójt (burmistrz lub prezydent miasta), starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu lub gminy albo kierownik urzędu stanu cywilnego. W praktyce sposób ten jest rzadki i mało praktyczny, ze względu na konieczność dopełnienia skomplikowanych procedur formalnych.
Jednakże może zdarzyć się sytuacja, w której sporządzenie testamentu zgodnie z powyższymi procedurami będzie niemożliwe lub bardzo utrudnione. W takiej sytuacji kodeks cywilny przewiduje możliwość sporządzenia testamentu szczególnego. Testament taki zachowuje ważność przez przez 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały sporządzenie go w takiej formie, chyba że w przeciągu tych sześciu miesięcy sporządzający testament szczególny zmarł. Testamentami szczególnymi są, na przykład, testamenty wojskowe czy testamenty sporządzone podczas podróży statkiem lub samolotem przed dowódcą takiego statku. Jednak najczęściej spotykanym testamentem szczególnym jest testament ustny, który sporządza się w obawie rychłej śmierci.
Jakie są konieczne warunki?
Warunkami koniecznymi do sporządzenia takiego testamentu jest aby niemożliwe lub bardzo utrudnione było sporządzenie testamentu w zwykłej formie oraz, aby występowała obawa rychłej śmierci osoby chcącej spisać testament. Sytuacja taka może się zdarzyć chociażby w przypadku ciężko chorego pacjenta, którego stan w każdej chwili może się pogorszyć, i który nie może samodzielnie spisać testamentu. W takim przypadku powinien on wyrazić swoją wolę ustnie w obecności trzech świadków. Treść takiego testamentu musi następnie zostać spisana w przeciągu roku od jego wygłoszenia z oznaczeniem miejsca i daty oświadczenia i przygotowanie pisma i podpisane przez wszystkich świadków, albo, jeżeli to możliwe, przez dwóch świadków i samego spadkodawcę.
Skoro wiemy już jakie wymagania formalne musi spełniać testament, nasuwa się kolejne pytanie – co możemy postanowić w testamencie? Sporządzając testament wskazujemy osobę lub osoby powołane do spadku lub jego części. Jednocześnie możemy wskazać w jakich częściach osoby te będą dziedziczyły. Wskazania takiego dokonuje się zazwyczaj w sytuacji, kiedy chcemy aby spadkobiercy dziedziczyli po nas w nierównych częściach. W przypadku bowiem, kiedy nie określimy udziałów w spadku, wszyscy spadkobiercy dziedziczyć będą w równych częściach.
